Het verloop van een neerslagreactie

Een neerslagreactie begint met het samenvoegen van minstens twee zouten. Deze zouten moeten opgelost zijn in water. In een zoutoplossing kunnen de positief geladen metaal ionen en de negatief geladen niet-metaal ionen onafhankelijk van elkaar bewegen. Aangezien elk zout uit twee ionsoorten bestaat, zijn er vier ionsoorten in het water na het samenvoegen. Aan de hand van een oplosbaarheidstabel kan men afleiden welke combinatie van een positief geladen ionsoort en een negatief geladen ionsoort een slecht oplosbaar zout opleveren. Als minstens één combinatie een slecht oplosbaar zout vormt, ontstaat er een neerslag. Deze neerslag bestaat uit een vast zout. Meestal zakt deze vaste stof langzaam naar beneden (slaat neer) zodra de zoutoplossingen met elkaar in contact komen.

Een voorbeeld van een neerslagreactie is de reactie tussen een natriumfosfaatoplossing en een koper(II)nitraatoplossing. Voor het bepalen of er een neerslag ontstaat en waar deze uit bestaat, kan men een tabel maken met de oplosbaarheid van de mogelijke combinaties.

Na+Cu2+PO43-gsNO3-gg

Uit de bovenstaande tabel is af te leiden dat het koperion samen met het fosfaation een slecht oplosbaar zout vormen. Er slaat dus koper(II)fosfaat neer. De reactievergelijking hiervoor is:

3 Cu2+(aq) + 2 PO43-(aq) → Cu3(PO4)2 (s)

Bij deze vergelijking zijn de tribune-ionen weggelaten. Tribune-ionen blijven opgelost in water. Na filtratie van het ontstane zout (dat als residu in het filterpapier achterblijft) zijn de koperionen en fosfaationen dus uit de oplossing verdwenen. Een oplossing van natriumnitraat blijft over.

Toepassingen van neerslagreacties[bewerken]

Neerslagreacties kunnen worden ingezet om:

• ionsoorten te verwijderen uit een zoutoplossing. Het komt voor dat er in een zoutoplossing een ongewenste ionsoort voorkomt. Deze kan verwijderd worden door een zoutoplossing toe te voegen die een ionsoort bevat waarmee het ongewenste zout een slecht oplosbaar zout vormt. Door de ontstane suspensie te filtreren, wordt de neerslag uit de suspensie gehaald.
• ionsoorten aan te tonen. Het is mogelijk om een ionsoort aan te tonen door een zoutoplossing toe te voegen die een ionsoort bevat waarmee het aan te tonen ionsoort een slecht oplosbaar zout vormt. Aan de hand van voorspellingen gebaseerd op een oplosbaarheidstabel kan er worden bepaald of een ionsoort aanwezig is.
• zouten samen te stellen. Als een zout niet verkrijgbaar is, is het mogelijk om met behulp van een neerslagreactie dat zout te produceren. Met de neerslagreactie van koper(II)nitraat en natriumfosfaat kan bijvoorbeeld het slecht oplosbare koper(II)fosfaat gemaakt worden. Een goed oplosbaar zout kan ook op die manier gevormd worden: Als het geheel na de reactie door een filter wordt gehaald en het residu wordt ingedampt, houdt men vast natriumnitraat over.